O Programie
ESPON to międzynarodowy program badawczy finansowany z funduszy Unii Europejskiej. Jego celem jest wzmacnianie efektywności polityki spójności poprzez opracowywanie i rozpowszechnianie wyników badań w zakresie trendów w rozwoju społeczno-gospodarczym i przestrzennym regionów, miast i innych jednostek terytorialnych w Europie. ESPON dostarcza porównywalne dane, rekomendacje, scenariusze rozwoju i dodatkową wiedzę dotyczącą wymiaru terytorialnego polityk publicznych poprzez różnego rodzaju analizy, w tym badania stosowane (Applied Research), analizy ukierunkowane (Targeted Analysis) i monitoring działań (Monitoring and Tools).
ESPON istnieje od 2002 r. W całym okresie działalności zostały zrealizowane następujące programy badawcze: ESPON 2006, ESPON 2013 i ESPON 2020. Po kilkuetapowym procesie tworzenia nowego programu i konsultacjach publicznych w państwach członkowskich 6 lipca 2022 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Współpracy ESPON 2030.
Uczestnicy programu
W programie ESPON uczestniczy 27 państw członkowskich UE oraz 4 państwa partnerskie: Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria.
Struktura instytucjonalna
Instytucją zarządzającą programem ESPON jest Ministerstwo Energii i Planowania Przestrzennego w Luksemburgu, a instytucją odpowiadającą za wykonanie programu jest EGTC (European Grouping on Territorial Cooperation). Obydwie jednostki uczestniczą w pracach dwóch organów składających się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich:
- Komitetu Monitorującego (organu decyzyjnego m.in. w sprawach budżetowych i badawczych),
- sieci Krajowych Punktów Kontaktowych (odpowiadających za promocję działalności ESPON w państwach członkowskich).
Dla kogo
Najważniejszymi interesariuszami programu ESPON są:
- przedstawiciele administracji publicznej na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym (policymakers),
- reprezentanci środowiska naukowego (researchers).
Działalność badawcza ESPON służy wspieraniu procesów decyzyjnych w UE i krajach członkowskich, a także daje naukowcom możliwość uczestniczenia w międzynarodowych projektach. Dodatkowo z wyników badań mogą korzystać również przedstawiciele sektora prywatnego, dziennikarze, a także zwykli obywatele.
Budżet programu
Program w latach 2021-2027 będzie współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w kwocie 48 mln euro, natomiast składki państw członkowskich wynoszą 12 mln euro. Całkowity budżet programu na lata 2021-2027 wyniesie 60 mln euro.
Obszary działań
Zgodnie z zapisami przyjętego programu projekty badawcze realizowane w ramach ESPON koncentrować się będą w najbliższych latach na kilku wybranych obszarach tematycznych (TAPs – Thematic Action Plans):
- Terytoria neutralne dla klimatu (Climate neutral territories);
- Zarządzanie niestandardowymi obszarami geograficznymi (Governance of new geographies);
- Perspektywa dla wszystkich ludzi i miejsc (Perspective for people and places);
- Miejsca odporne na kryzysy (Places resilient to crisis);
- Mieszkanie, praca i podróżowanie przez granice (Living, working and travelling across borders);
- Inteligentna łączność (Smart connectivity);
- Europejskie obszary w relacjach globalnych (European territories in global interactions);
- Adaptacja do zmian klimatu (Adapting to the impacts of climate change).
W dalszych etapach realizacji programu mogą zostać uszczegółowione kolejne obszary tematyczne. Więcej informacji o ich aktualizacji i planach zamieszczono na stronie: ESPON Thematic Action Plans
Jak korzystać z programu
Skorzystać z programu ESPON 2030 można jako:
- Przedstawiciel władz publicznych – wykorzystując publikowane przez ESPON wyniki badan i analiz do prowadzenia polityki rozwoju opartej na dowodach naukowych; uczestniczyć w warsztatach, na których omawiane są konkretne badania; złożyć propozycję badania w ramach analiz ukierunkowanych lub zwrócić się z prośbą o przeprowadzenie tzw. usługi na życzenie.
- Przedstawiciel środowiska naukowego – uczestnicząc w przetargach na wykonawcę badań; wykorzystując wyniki badań ESPON w swoich pracach badawczych.
- Obywatel – dokonując dowolnych porównań swojego terytorium do pozostałych obszarów w Europie na podstawie prac ESPON; korzystając z magazynu informacyjnego ESPON, śledząc social media programu, na których popularyzowana jest wiedza oparta na badaniach ESPON.
- Dziennikarz – wykorzystując w swoich artykułach rzetelne dane z badań ESPON; podnosząc wynikające z analiz istotne dla kraju wątki.
Ponadto każdy może posługiwać się wynikami badań, danymi i mapami, które za darmo dostępne są na portalu ESPON. Można również uczestniczyć w seminariach tematycznych organizowanych przez ESPON raz na pół roku w kraju, który pełni prezydencję w Radzie Unii Europejskiej.
Dodatkowe informacje
Więcej informacji o programie znajduje się na stronie ESPON 2030 Programme.
Polskojęzyczna wersja programu dostępna jest na stronie Program Współpracy ESPON.
Wyniki prac badawczych zrealizowanych w ramach ESPON publikowane są na stronie Publikacje ESPON.
Kontakt
Krajowy Punkt Kontaktowy Programu ESPON w Polsce:
espon@mfipr.gov.pl
tel. 22 273 88 38